Łekno. Kościół pw. św. Piotra i Pawła z XVI w. oraz układ urbanistyczny Łekna.

Łekneński Kompleks Osadniczy.

Na mapie kulturowej Polski Łekno to dziś niewielka miejscowość położona nad Jeziorem Łekneńskim, które od wczesnego średniowiecza stanowiło jeden z najważniejszych punktów osadniczo-kulturowych. Wokół tej miejscowości funkcjonowało kolejno po sobie kilka różnoczasowych osad i obiektów architektonicznych. Początki osadnictwa na tym terenie sięgają schyłku paeolitu (12-8 tys. lat p.n.e.) do wczesnego średniowiecza i czasów nowożytnych (500-1250 r. n.e.). Najstarsza wzmianka historyczna o Łeknie pochodzi z bulli Innocentego z 1136 r.

Głównym punktem osadniczym we wczesnym średniowieczu był Klasztorek (obecnie wykopaliska - Tarnowo Pałuckie), położone na lewym brzegu Jeziora Łekneńskiego. Funkcjonowały tu kolejno: gród plemienny, gród państwowy, klasztorek cysterski i kaplica cmentarna.

W I poł. XII w. Zbylut z rodu Pałuków lokował w Łeknie klasztor cystersów, uważany obecnie za najstarsze opactwo na ziemiach polskich. Po jego dawnej świetności zachowały się tylko kamienne relikty. Można się tu zapoznać z odkrytymi i zabezpieczonymi konserwatorsko reliktami grodów, romańskiej rotundy i gotyckiej architektury sakralnej.

Tarnowo Pałuckie. Niewielka wieś położona 6 km na północ od Wągrowca i 3 km na południe od Łekna, nad brzegiem Jeziora Rgielskiego, w pobliżu dawnej siedziby klasztoru cysterskiego w Łeknie. Już ok. XIII w. (przed 1263 r.) pobudowano pierwszy drewniany kościół, który posadowiono na kamiennych fundamentach. Kościół ten funkcjonował do ostatniej ćwierci XIV w. Wtedy na jego miejscu postawiono nowy (drugi) obiekt, który w głównej bryle zachował się do dziś. Najstarsze drewno użyte do jego konstrukcji zostało ścięte jesienią/zimą 1373/1374 r.

Obecna bryła kościoła św. Mikołaja jest orientowanym, drewnianym obiektem o konstrukcji zrębowej. Cała powierzchnia ścian nawy, strop, prezbiterium i zakrystia pokryte są bogatą polichromią. Kościół pw. św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim ze względu na swoją chronologię, walory historyczne i artystyczne, w 1933 r. został wpisany do rejestru zabytków. Jest on najcenniejszym drewnianym obiektem sakralnym w Polsce - perłą architektury drewnianej na naszych ziemiach.

Łaziska. Zespół architektoniczny: grobowiec rotmistrza Franciszka Łakińskiego wraz z barokową kolumną z 1845 r. Położony w Łaziskach, na niewielkim wzniesieniu przy drodze Wągrowiec-Gniezno. Grobowiec Łakińskiego powstał w 1845 r. Ma postać 6 – metrowej piramidy, wzniesionej na rzucie kwadratu z ciosanych i gładzonych kamieni polnych. We wnętrzu znajdują, się zwłoki Franciszka Łakińskiego (1767-1845), rotmistrza wojsk napoleońskich w latach 1804-1814, odznaczonego Orderem Virtuti Militarii i francuskiej Legii Honorowej za udział w walkach narodowo-­wyzwoleńczych.

 

Bukowiec. Miejsce masowej egzekucji 107 Polaków, rozstrzelanych 8 grudnia 1939 roku przez hitlerowców, w lesie w pobliżu  wsi Bukowiec. 22 stycznia 1970 roku odsłonięto pamiątkowy kamień ku czci pomordowanych. W 66 rocznicę tych tragicznych wydarzeń, 10 września 2005 roku dokonano odsłonięcia i poświęcenia odrestaurowanego miejsca masowej egzekucji. Postawiono krzyż i zamontowano tablicę z nazwiskami pomordowanych.

 

 

 

Wiatrowo. Pałac - pierwotnie dwór rodu Moszczyńskich herbu Nałęcz - z II połowy XVIII w., obudowany w 1856 r. skrzydłami  w stylu gotyku romantycznego, wraz z parkiem krajobrazowym.

 

 

 

 

 

 

 

 

Potulice. Drewniany, jednonawowy kościół parafialny, konstrukcji zrębowej, zbudowany w 1728 r. z rokokowym ołtarzem z 1778 r. i barokową XVII wieczną chrzcielnicą w kształcie kielicha. 

           

 

 

 

 

 

 

Grylewo. Późnobarokowy dwór wybudowany na planie prostokąta przez rodzinę Grabowskich herbu Zbiświcz w 1789 r. Posiada trzyosiowy ryzalit zwieńczony tympanonem. Elewacje rozczłonkowane są pilastrami toskańskimi z zachowaniem zasady wielkiego porządku.

Z tego okresu pochodzi park krajobrazowy z grupami starych lip, dębów i kasztanów.

Kościół parafialny zbudowany w latach 1863-66 w stylu neogotyckim.

 

Bracholin. dawny wiatrowy młyn.

 

Zaprezentowane obiekty architektoniczne i archeologiczne to tylko część obiektów znajdujących się na terenie gminy Wągrowiec. Oprócz wykopalisk archeologicznych w Łeknie, odkryto jeszcze prawie 1400 stanowisk archeologicznych a wśród nich: 280 osad, 60 cmentarzysk, 360 punktów osadniczych, 1360 śladów osadniczych z różnych okresów pradziejowych oraz 5 grodzisk. Do najciekawszych należy grodzisko w Danaborzu.